73. “Asataṁ bhāvanamiccheya, Purekkhārañ ca bhikkhusu; Āvāsesu ca issariyaṃ, Pūjā parakulesu ca”. | “Ưa danh không tương xứng, Muốn ngồi trước tỷ kheo, Ưa quyền tại tịnh xá, Muốn mọi người lễ kính.” |
74. “Mam’eva kata maññantu, Gihī pabbajitā ubho; Mam’eva ativasā assu, Kiccākiccesu kismici; Iti bālassa saṅkappo, Icchā māno ca vaḍḍhati”. | Mong cả hai Tăng, tục Nghĩ rằng: "Chính ta làm, Trong mọi việc lớn nhỏ, Phải theo mệnh lệnh ta" Người ngu nghĩ như vậy, Dục và mạn tăng trưởng.” |
Kệ Pháp Cú này, Đức Bổn sư đã thuyết ra khi Ngài an cư tại Jetavana, đề cập đến Đại Đức Thiện Pháp (Suddhamma) và một cận sự nam. Chuyện ấy phát khởi từ thành Macchikāsaṇḍa (Mạc Thi Ca), về sau chấm dứt tại thành Savatthī (Xá Vệ).
Quả thật trong thành Machikāsaṇḍa (Mạc Thi Ca), có vị cư sĩ tên Citta (Hữu Tâm). Khi trông thấy Đại Đức Mahānāma thuộc nhóm năm vị Kiều Trần Như đang trì bình khất thực, tướng mạo trang nghiêm thì sanh lòng tín ngưỡng, bèn ra rước bát và thỉnh Đại Đức vào nhà để cúng dường thực phẩm.
Sau khi Đại Đại Đức thọ thực xong, ông được Đại Đức thuyết pháp cho nghe, khiến ông đắc quả Tu Đà Hườn. Với đức tin kiên cố, ông muốn kiến tạo một ngôi vườn du ngoạn của mình, mệnh danh là Ambāṇakavana thành một cảnh Già Lam của Đại đức Tăng, nên ông làm lễ dâng cúng ngôi vườn bằng cách xối nước lên tay của Đại đức Mahānāma và nguyện rằng: “Ngay trong sát na này, xin cho Phật Pháp được thành tựu”. Nước xối vừa hết thì khắp mặt địa cầu đều chuyển động.
Tiếp theo đó, nhà đại gia sản lo sửa sang ngôi vườn, lập nên ngôi đạo tràng đại tự, là nơi lúc nào cũng mở rộng cửa ngõ mà đón tiếp khách Tăng tứ phương. Đại Đức Sudhamma được cử làm vị trụ trì ở xứ Macchikāsaṇḍa.
Khi hay tin hai vị Thượng Thinh Văn của Đức Thế Tôn đi gần đến, ông Citta ra đi một quảng đường xa nửa do tuần để nghinh tiếp và đưa Ngài về chùa mình. Lo phục dịch cho hai vị khách Tăng, tẩy trần và dâng nước giải lao xong, ông ngỏ lời xin Đức Pháp chủ (Dhammasenāpati):
- Bạch Ngài, con ao ước được nghe thuyết pháp đã lâu, xin Ngài từ bi hoan hỷ ban bố cho con một vài lời. Khi ấy, Đại Đức Sāriputta đáp:
- Này ông thiện nam, chư Tăng chúng tôi còn mệt mỏi vì đi đường xa, nên chỉ thuyết chút ít thôi. Vậy ông hãy ráng nghe. Trong lúc vị Pháp Chủ thuyết pháp, ông Citta chú ý lắng nghe và đắc quả A Na Hàm.
Đến cuối thời pháp ông đảnh lễ hai vị Thượng Thinh Văn:
- Bạch hai Ngài, con xin cung thỉnh hai Ngài cùng với một ngàn vị Tỳ khưu, ngày mai đến thọ thực nơi nhà con. Thỉnh những khách Tăng trước rồi, sau đó ông Citta mới thỉnh đến vị trụ trì là Đại Đức Sudhamma: “Bạch Ngài, con cũng xin thỉnh Ngài, ngày mai đi chung với hai Ngài Đại Đức”. Cho rằng mình bị mất mặt vì được thỉnh sau các vị khách Tăng, vị trụ trì nổi giận từ khước ngay.
Mặc dù thí chủ van nài khẩn khoản, Đại Đức cũng không đổi ý. Thấy vậy ông thiện nam Citta ra về với lời từ giã: - Bạch Ngài, xin Ngài thông cảm dùm con. Ngày hôm sau ông Citta ở nhà lo sắp đặt cuộc lễ Trai Tăng rất long trọng. Từ mờ mờ đất, vị trụ trì ở chùa cũng ngồi không yên, nghĩ thầm rằng: “Để sáng mai ta đến nhà thí chủ xem ông ta cúng dường hai vị Thượng Thinh Văn những lễ vật thế nào cho biết”.
Chờ khi trời sáng tỏ, Đại Đức Suddhamma đắp y mang bát đi đến nhà ông Citta, nhưng không chịu ngồi. Mặc dầu gia chủ có lời cầu thỉnh, Đại Đức nói rằng: “Ta không ngồi đâu, ta sẽ đi trì bình khất thực”. Nói rồi, Đại Đức đưa mắt nhìn xem những lễ vật sắp đem cúng dường đến hai vị Thượng Thinh Văn, cố ý muốn xúc phạm đến dòng dõi gia chủ, mới bảo rằng:
- Này gia chủ, những lễ vật cúng dường của ông trọng thể quá, nhưng hiềm vì còn thiếu một món.
- Bạch Ngài, còn thiếu món chi.
- Bánh mè (Tilasaṅkulikā), gia chủ ạ.
Nghe lời châm chích khiếm nhã, ông Citta thuật chuyện ngụ ngôn “Con quạ và con gà mái”, có ý khuyên vị trụ trì thốt ra những lời đạo đức như Phật ngôn chẳng hạn, chớ đừng dùng những tiếng lóng như tiếng “bánh mè”. Đại Đức Sudhamma bất mãn còn nóng nảy thêm, vì đổ lỗi cho ông cư sĩ, dám so sánh mình với con quạ: “Này gia chủ, ta sẽ ra khỏi đất chùa của ông liền bây giờ đây”. Mặc dầu ông Citta hết sức phân trần là mình không dám nói phạm thượng và yêu cầu Đại Đức Sudhamma đến ba lần, Đại Đức cũng bỏ chùa, đi về Sāvatthī đảnh lễ Đức Bổn Sư và tường trình cuộc đấu khẩu giữa Đại đức và ông Citta.
Đức Bổn Sư phán rằng: “Cận sự nam của ông là người có đức tin trong sạch, mà ông lại thô lỗ, cọc cằn miệt thị người ta”. Phán rồi, Đức Bổn Sư triệu tập Tăng chúng, dạy tụng tuyên ngôn khuyến cáo, nhắc nhở (paṭisāranīyakammaṃ) Đại Đức Suddhamma (bài tuyên ngôn bằng Pāḷi có ghi trong Tạng Luật, quyển thứ 9, chương 134)
Sau khi sám hối giữa chư Tăng, Đại đức còn phải vâng lời Đức Bổn Sư trở về chùa chịu lỗi với ông Citta nữa. Về chỗ cũ, đến giáp mặt với ông Cittta, Đại đức nói: - Này gia chủ, ta đã biết lỗi, người hãy miễn lỗi cho ta. Nhưng gia chủ Citta từ chối không chịu tha thứ, nói rằng: - Con không thể tha thứ.
Đại Đức Sudhamma ngỡ ngàng quá, không mở miệng được, vì nhớ lại chuyện mình đã cương quyết bác bỏ lời thỉnh cầu của ông ta. Đại đức làm thinh quay về Sāvatthī một lần nữa.
Vẫn biết là vị Tỳ khưu này cống cao ngã mạn, nhứt định không chịu lỗi với thiện nam, thà là đi suốt quãng đường xa ba mươi do tuần rồi trở về không, nên Đức Bổn Sư để cho đi mà không chỉ dạy cách thức xin lỗi làm sao cả. Khi Đại đức trở về Jetavana, Đức Bổn Sư phái một vị Tỳ khưu khác cùng đi với Đại đức để giúp cho Đại đức tự thắng được tính ngã mạn và dạy rằng:
- Ông hãy đi chung với ông này để xin lỗi ông thiện nam.
Đức Bổn Sư còn nhấn mạnh thêm rằng:
- Hễ là Sa môn thì không nên nghĩ quấy như vậy: Chùa của ta, đạo tràng của ta, thiện nam của ta, tín nữ của ta hoặc lộ vẻ kiêu căng, tật đố. Vì làm như thế thì các thứ phiền não nhất là tật đố và ngã mạn tự nhiên tăng trưởng thêm lên. Kết luận xong, Đức Bổn Sư thuyết pháp, đoạn Ngài chấm dứt bài kệ ngôn rằng:
73. “Asataṁ bhāvanamiccheya, Purekkhārañ ca bhikkhusu; Āvāsesu ca issariyaṃ, Pūjā parakulesu ca”. | “Ưa danh không tương xứng, Muốn ngồi trước tỷ kheo, Ưa quyền tại tịnh xá, Muốn mọi người lễ kính.” |
74. “Mam’eva kata maññantu, Gihī pabbajitā ubho; Mam’eva ativasā assu, Kiccākiccesu kismici; Iti bālassa saṅkappo, Icchā māno ca vaḍḍhati”. | Mong cả hai Tăng, tục Nghĩ rằng: "Chính ta làm, Trong mọi việc lớn nhỏ, Phải theo mệnh lệnh ta" Người ngu nghĩ như vậy, Dục và mạn tăng trưởng.” |
Comentários